Gedragscode Natuurbeheer

Titel: Nieuwe gedragscode natuurbeheer  

VBNE werkt sinds 2020 aan de ontwikkeling van de nieuwe gedragscode natuurbeheer. De oude gedragscode is eind 2021 verlopen. Begin 2024 verwachten wij goedkeuring van RVO van het eerste deel van de nieuwe gedragscode natuurbeheer. Vanaf dan kunnen de volgende drie beheermaatregelen weer onder de gedragscode worden uitgevoerd:
-    begrazen van natuurterreinen
-    beheren van akkers
-    schonen en baggeren van waterlopen.  
 
Wij zullen jullie op de hoogte stellen van de precieze datum van inwerkingtreding en van wat de nieuwe regels voor het beheer in de praktijk betekenen. 
  

Knelpunten 

Voor de overige zeven beheermaatregelen spelen nog steeds grote knelpunten. Met de nieuwe regels die de overheid oplegt voor de bescherming van soorten, kunnen natuurbeheerders in een groot deel van de natuurgebieden geen noodzakelijke beheermaatregelen meer uitvoeren. Het gaat om de volgende beheermaatregelen:

-    Schonen en baggeren van kleine wateren
-    Omzagen en afzetten van houtige beplantingen
-    Branden van heiden
-    Plaggen, chopperen, maaien en strooisel vegen van heiden, stuifzanden en kustduinen
-    Maaien van rietlanden
-    Beheren van weidevogelgraslanden
-    Beheren van kruidenrijke gras- en hooilanden
  
Zonder natuurbeheer gaat de kwaliteit van de leefgebieden van veel beschermde soorten (habitats) achteruit, of ze verdwijnen helemaal. De extra opgelegde regels beperken bijvoorbeeld het maaibeheer, omdat het niet uit te sluiten is dat een enkele ringslang tijdens het maaien verstoord wordt. Toch is maaien noodzakelijk om het leefgebied van de ringslang te behouden. Ook zijn bepaalde opgelegde regels in de praktijk onuitvoerbaar. Bijvoorbeeld de regel dat beheerders alle poelen in Nederland in de periode van één maand moeten schonen en baggeren om amfibieën te beschermen. Het is gewoonweg niet reëel om deze grote klus in één maand te klaren. 
 

Balans tussen soorten- en habitatbescherming

Om verstoring van beschermde soorten te voorkomen, werken beheerders zo zorgvuldig mogelijk volgens de gedragscode. In de gedragscode moet een balans gevonden worden tussen de bescherming van (individuele) soorten aan de ene kant en de bescherming van habitats - en daarmee het voortbestaan van populaties van soorten - aan de andere kant. Door de extra regels die de overheid nu stelt ter bescherming van soorten lijkt deze balans te verdwijnen. Natuurbeheer is hierdoor niet meer uitvoerbaar.  
  
Onze natuur is beschermd door internationale en nationale wetgeving. Voor Natura 2000 gebieden gelden instandhoudingsverplichtingen en verslechteringsverboden en voor het Natuur Netwerk Nederland (NNN) gelden beheerverplichtingen (SNL). Deze verplichtingen lijken strijdig met de verplichtingen voor soortenbescherming in de Wet natuurbescherming. VBNE heeft daarom LNV en de provincies gevraagd om met spoed tot een werkbare oplossing te komen. Niet beheren heeft immers grote gevolgen voor de natuurkwaliteit en de biodiversiteit. Rijk, provincies en natuurbeheerders hebben de gezamenlijke taak om de natuur in Nederland te behouden en te herstellen. Dat is nu de natuur onder grote druk staat belangrijker dan ooit. 

Werken zonder geldige gedragscode

VBNE heeft een interne richtlijn opgesteld voor de periode waarin natuurbeheer uitgevoerd moet worden zonder geldige gedragscode. De richtlijn houdt in dat beheerders zo zorgvuldig mogelijk werken in de geest van de oude gedragscode natuurbeheer 2016-2021, waarbij rekening gehouden wordt met de nieuw beschermde soorten onder de Wet natuurbescherming. Concreet betekent dit het uitvoeren van een inventarisatie, het nemen van algemene en specifieke voorzorgsmaatregelen en het vastleggen van afspraken over de uitvoering in een ecologisch werkprotocol. Door het volgen van deze richtlijn voorkomen natuurbeheerders schade aan beschermde soorten. Als de ecologisch deskundige en natuurbeheerder inschatten dat - ondanks zorgvuldig werken - het risico bestaat op het verstoren van beschermde soorten, dan hebben natuurbeheerders volgens de richtlijn de volgende keuzes: 

• De natuurbeheerwerkzaamheden worden dusdanig aangepast dat de kans op schade aan beschermde soorten nihil is; 
• Er wordt gewerkt volgens een andere geldige gedragscode. Dit is alleen mogelijk voor het onderhoud aan schouwplichtige watergangen (gedragscode Unie van Waterschappen), bosrandbeheer (gedragscode soortenbescherming bosbeheer) en als de natuurbeheerder een gemeente, waterschap of drinkwaterbedrijf betreft (eigen gedragscodes); 
• Er wordt een ontheffing aangevraagd voor de natuurbeheerwerkzaamheden bij het bevoegd gezag; 
• De natuurbeheerwerkzaamheden worden tot nader order uitgesteld; 
• Voor de natuurbeheerwerkzaamheden geldt een vrijstelling in een vastgesteld Natura 2000-beheerplan.

Documenten voor niet meer geldige Gedragscode natuurbeheer 2016-2021:
Download de gedragscode
Download de cheklist
Download de belangrijkste wijzigingen
Download het goedkeuringsbesluit